Het Freudcomplex

Stel: uw neus is groter dan die van uw broer. U vindt uzelf ook veel slimmer dan uw broer. Zou u dan de theorie gaan ontwikkelen dat dragers van grote neuzen slimmer zijn dan dragers van kleine neuzen? Of stel: u wilde toen u klein was altijd uw broer in elkaar slaan, omdat hij altijd sneller en dus meer at dan u.

Helaas was hij sterker. Maar als u groot geworden bent, neemt u wraak op hem door zo hard te werken dat u al snel een paar sporten hoger op de sociale ladder staat dan hij. U wordt bijvoorbeeld psychiater. Zou u dan een boek gaan schrijven over het Polyneikes-complex* met als stelling dat niet-verwerkte jaloezie op een oudere broer altijd tot grote ambities leidt? Als u deze vraag met nee kunt beantwoorden, bent u geen freudiaan. Sigmund Freud meende bij zichzelf te bespeuren dat hij vroeger een concurrent van zijn vader geweest was bij het winnen van zijn moeder en verklaarde dit van toepassing voor alle andere jongens. Dat hij zich sowieso iets kon herinneren van zijn derde jaar mag al een wonder heten, maar dat hij de rest van de wereld met zijn oidipouscomplex wilde opzadelen, wekt op zijn minst verwondering. Vrijwel alles wat Freud beweerd heeft is inmiddels weerlegd, maar de manier waarop hij tot zijn theorieën kwam, is zeer interessant. Hij deed namelijk aan zelfanalyse. Dat komt er op neer dat hij voor al zijn gedragingen, emoties en gedachten een reden probeerde te bedenken. En hij dacht net zo lang door tot hij een reden gevonden had. Hij was als de dood dat hij een redenloos wezen was. Hij kon de gedachte niet verdragen dat hij zomaar wat deed, dacht of voelde. Zelfs dromen kon hij niet met rust laten. Dit zogenaamde freudcomplex kan leiden tot ernstige neuroses en kan culmineren in hoogmoedswaanzin. Het complex bestaat uit drie fasen: existentiële twijfel > angst voor redenloosheid > zelfanalyse. Een gezond mens doorloopt deze fasen, geeft zichzelf een paar namen en laat het erbij. De neuroticus daarentegen doet aan terugkoppeling: zelfanalyse > existentiële twijfel et cetera. De behandeling is niet eenvoudig. Het moge duidelijk zijn dat freudianen verre van de patiënt gehouden dienen te worden. Het proberen te stoppen van de zelfanalyse geeft het meeste kans op succes. Er zijn inmiddels goede resultaten bereikt met alcohol, aandacht en seks, hoewel volledige genezingen zelden worden beschreven. Verheugend is dat de Raad voor de Volksgezondheid een onderzoekscommissie in dezen zal instellen.

* Polyneikes en Eteokles waren de zonen van Oidipous en zijn moeder Iokaste. De eerste betwistte zijn broer het koninkrijk. In de strijd hierom stierven beiden.