Is kunstgeschiedenis een wetenschap?

Geschiedenis is de studie van dingen die voorbij zijn. Dat geeft dus een breed studieterrein, want eigenlijk is alles al voorbij. In de praktijk zal een historicus niet iets bestuderen dat gisteren gebeurd is. Dat ligt te dichtbij. Voor wetenschap is een zekere afstand nodig. Voor kunstgeschiedenis geldt hetzelfde. Alle historici hebben een probleem: ze waren er niet bij toen het gebeurde.

Dus zijn ze afhankelijk van geschriften van degenen die er wèl bij waren. En het is allang bekend dat ooggetuigen nogal onbetrouwbaar zijn. Ook kunnen ze geen proeven doen, iets dat in de exacte wetenschap gebruikelijk is. Kunsthistorici hebben het dus moeilijk.

Kunst kan geld waard zijn, dus een verklaring van echtheid van een bepaald kunstwerk door een kenner is belangrijk. Als kenner A verklaart dat een bepaald doek een echte Picasso is en geen vervalsing, scheelt dat aanzienlijk in de veilingopbrengst. Men liet eens aan Picasso een vermoedelijk door hem gemaakt werk zien. Hij zei dat het vals was. Een aanwezige vriend zei dat hij hem het werk zelf had zien maken. Picasso verklaarde daarop dat hij ook wel eens valse Picasso’s maakte. Als wij nu kijken naar de Emmaüsgangers van Han van Meegeren, kunnen we de fouten aangeven in het schilderij omdat iemand ons dat verteld heeft. Maar Van Meegeren heeft oorspronkelijk zijn vervalsingen gemaakt om te bewijzen dat de kunsthistorici niet deugden. En hij kreeg gelijk. Tegenwoordig zijn vervalsingen gemakkelijker aan te tonen door allerlei geavanceerde technieken, maar dat wordt dus niet door kunsthistorici gedaan. Kunsthistorie is een van de leukste studies om te doen. Het is geen straf om naar mooie dingen te kijken. Als iemand een kunstenaar bestudeert, zijn leven noteert, zijn brieven uitpluist en zijn kunstwerken analyseert, en dat doet met zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, controleerbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid, dan kunnen we rustig spreken van wetenschappelijk werk. Wanneer een kunsthistoricus wil aantonen waarom een bepaalde hedendaagse kunstenaar goed of slecht is, is zijn mening evenveel waard als elke niet-academische liefhebber. Bij oudere kunst kan je zien wat het voorstelt en dan kan vrijwel iedereen zien of een kunstenaar bijvoorbeeld het perspectief beheerst of niet. Maar voor het perspectief werd uitgevonden werd er ook heel mooie kunst gemaakt. En of een bepaald portret lijkt of niet, kan niemand weten als we geen foto’s van het model hebben.

Gaat u vooral kunstgeschiedenis studeren, ook al is het grotendeels een quasi-wetenschap. U doet er niemand kwaad mee. Er zijn ergere studies, economie bijvoorbeeld, dat is meer verwant aan theologie.