Betekenis

Vroeger betekende een naam iets. Een naam aan een kind werd gegeven omdat die naam ergens voor stond. Je heette bijvoorbeeld Jan omdat je opa ook zo heette en die heette zo omdat zíjn opa Jan heette. Als de tussenliggende generatie Kees was geheten, was de reeks Jan Kees Jan Kees Jan et cetera geboren. Om uit deze impasse te komen, begonnen ze kinderen Jan-Kees te noemen. De eerste Jan van de reeks was vernoemd naar een heilige Douanes, dus dat had ook een betekenis. Toen voor het eerst in de geschiedenis aan een boreling de naam Douanes werd gegeven, wist de naamgever wat het letterlijk betekende: ‘Jahweh is genadig’. Je moet er maar opkomen. De naam Mohammed betekent bijvoorbeeld ‘hooggeprezen’ en dat lijkt me een titel die je moet verdienen.
Er is in 1995 een enquête gehouden over de motieven waarmee ouders de naam voor een kind kiezen. Meer dan dertig procent gaf als reden ‘vernoeming’ op, direct gevolgd door ‘mooie klank’. Dat kon samen gaan, zodat het kleinkind van opa Jan Iwan, Jussi of Nino kon heten. Maar één procent gaf de betekenis van de naam als reden op. Misschien is dat maar goed ook. In 2005 was Daan de populairste jongensnaam onder de in dat jaar geborenen en dat betekent ‘Mijn rechter is God’. Altijd leuk als je naderhand atheïst bent geworden. Ons buurmeisje heet ChaCha, hetgeen in het Thai ‘rustig aan’ betekent. Ze werd te vroeg geboren en haar ouders hebben Thailand zowat als tweede vaderland, dus zo’n naam betekent echt iets. Ik heet Eligius, dat ‘uitgekozene’ betekent en mijn tweede naam is Bonifatius, dat ‘hij die goede dingen voorspelt’ betekent. Het kan slechter, hoewel mijn vader zich niet van de betekenissen bewust was.

De meeste voornamen betekenen nog wat, maar die betekenis is niet meer belangrijk, uitzonderingen daargelaten. Bij bedrijven ligt het tegenwoordig anders. In die categorie zijn namen die helemaal niets meer betekenen. Vroeger en nog steeds heb je namen die ergens van af te leiden zijn. C & A staat voor Clemens en August Brenninkmeijer, de broers die de firma hebben opgericht. Als je vroeger een pantalon bij P & C kocht, kon je denken nog door de oude heer Peek bediend te worden. Je kunt winkelen bij Dirk en Bas en er zijn mensen die AH gemeenzaam Appie noemen, hoewel er geen enkel lid van de familie Heijn nog in de directie zit. Een firma heette gewoon naar de oprichter en waarom ook niet. Zelfs namen als de Kiloknaller, BeterBed en de Drankreus verwijzen naar iets. Maar toen kwam er de HEMA, de Hollandse Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam. Dat werd al snel: Hier Eet Men Afval. Het acroniem werd een trend. Anoniem, maar het betekende oorspronkelijk wel iets. Hubo betekent oorspronkelijk Houthandel Utrecht Bedrijven Organisatie, maar er zit ook iets in van HUizen BOuwen. Ohra is ook zo’n mooie: Onderlinge ziektekostenverzekering voor Hoogere RijksAmbtenaren. Hier heeft men zich duidelijk in bochten moeten wringen om er iets uitspreekbaars van te maken. Het kledingmerk Mexx heeft een vreemde achtergrond, naamtechnisch gezien. Twee submerken Moustache en Emmanuelle werden met het symbool voor twee kussen (xx) gecombineerd. Vergezocht, maar de naam en dus het bedrijf werd een succes. Ik ben zelf erg wantrouwend bij twee x’en in een naam. De naam Oxxio (een energieleverancier) is geen acroniem, betekent niks en de naam is waarschijnlijk gekozen omdat die wel lekker klonk en twee x’en vallen op, zal het namenbureau bedacht hebben. (Jazeker, die bestaan. Die bedenken een naam als Nuon, hetgeen niet staat voor Nieuwe UitvaartOrganisatie Nederland, maar nergens voor staat, behalve voor de aandeelhouders. Essent is ook zo’n naar geval. Je kunt van de werknemers van zo’n bedrijf niet verlangen dat ze er enige binding mee hebben en dat merk je aan de service.) Die dubbele x kom je overal tegen. Een tijdje geleden werd het medicijn Vioxx (ook bekend als Ceoxx!) van de markt gehaald, vanwege ernstige bijwerkingen en niet vanwege de x’en. Een bedrijf als Conexxion wordt helaas niet van de weg gehaald. Met dat bedrijf kan je ‘met het hele gezzin de buzz in.’ Dit verzin ik niet, dit citeer ik van hun website.
Dat brengt mij op het oprukken van de z, een op zich sympathieke letter, maar hij moet wel zijn plaats weten. Er bestaat tegenwoordig een Nederlandstalig blad, Happinez geheten, dat zich afficheert als het eerste ‘mindstyle magazine’. ‘Een tijdschrift voor mensen die geïnteresseerd zijn in zingeving en verdieping in combinatie met een pure, stijlvolle manier van leven.’ Die z staat dus voor zweefkezerij. In Tilburg hebben ze een horecazaak die Breexz heet. Daar serveren ze foodz en drinkz, zoals wrapz en party-drinkz. Daar ga ik nooit naar binnen. De brancheorganisatie van de thuiszorgers heet ActiZ en dan weet je gelijk waarom het zo’n zooitje is in de thuiszorg. Ook bij de EO zijn ze geheel van god los, getuige een reli-popprogramma dat Xnoizz heet, waarbij die X wel voor Christus zal staan, omdat in het Grieks de ch met het letterteken x wordt geschreven. Ik zal het programma niet beluisteren.

De dochters van de Boekhandels Groep Nederland heetten tegenwoordig Selexyz. Wat een vondst! Xyz in een woord! Bij het namenbureau zal ruim champagne zijn geschonken. Ik ga mijn boeken voortaan kopen bij boekhandel J. de Koning in Ridderkerk. De oude meneer Jan staat nog steeds in de zaak.