Chemie

Scheikunde is een mooi vak. De term ‘scheikunde’ is ook mooi. Net zoals wiskunde, natuurkunde, middelpunt, rechthoek en evenwicht. Simon Stevin (1548 – 1620) heeft die termen bedacht, omdat hij een leerboek voor zijn vriend prins Maurits schreef, die niet zo goed in Latijn was.

Die Simon was een knappe jongen. Hij weerlegde de valtheorie van Aristoteles, die dacht dat zware lichamen sneller vallen dan lichte. Hij bouwde ook een zeilwagen waarmee een vorstelijk gezelschap in twee uur van Den Haag naar Petten reed. Wat ze daar moesten doen, weet ik niet en ook niet hoe ze terug kwamen, maar het is in ieder geval een aanzienlijke prestatie. Ook voerde hij de decimale, pardon, tiendelige breuken in.

Maar toch vind ik het aardigste van de man dat hij de Nederlandse taal verrijkt heeft met eigentaalse wetenschappelijke termen. Die hebben de ons omringende landen niet. Die moeten het doen met een vorm uit het Grieks of Latijn. De Britten bijvoorbeeld hebben niet zo’n soepele taal als wij en het woord separate-knowledge is een monstrum, dus gebruiken zij het woord chemistry. Dat komt via via van het Griekse woord chumeia, hetgeen sapkunde betekent.

Nederlanders willen graag met het buitenland meedoen en daarom kennen wij behalve scheikunde ook het woord chemie, dat precies hetzelfde betekent. In het Engels heeft chemistry ook nog een andere betekenis, namelijk ‘chemische eigenschappen > (fig.) geheimzinnige werking.’ The chemistry of love, bijvoorbeeld. Deze laatste betekenis hebben sommige Nederlanders weer uit het Engels geleend en zo horen we tegenwoordig zinnen als: “Ons huwelijk heeft geen chemie meer.” De spreker, meestal iemand die nooit iets van scheikunde gesnapt heeft, bedoelt hiermee te zeggen dat hij de billen van zijn vrouw niet meer zo aantrekkelijk vindt als vroeger. Dat kan gebeuren, maar maak het niet mooier dan het is.

Er wordt gesuggereerd dat er een soort hogere macht is, Chemie genaamd, die zich van het huwelijk heeft afgetrokken. Nog erger wordt het als de heren Peter Jan Balkenende en Wouter Bos lopen te zeuren dat er geen chemie tussen hun tweeën was. Nu moet u weten dat de eerste rechten en geschiedenis heeft gestudeerd en de tweede politicologie en economie. Ongetwijfeld boeiende vakken, waar je het klaarblijkelijk ver mee kunt schoppen, maar van scheikunde hebben de heren geen verstand. Van onderhandelen trouwens ook niet, vandaar dat de schuld wordt gegeven aan de god Chemie die ondanks veelvuldige plengoffers niet wilde verschijnen. Bestaan er nog scheikundedozen voor de jeugd?